TR


Fenerbahçe Spor Kulübü Teknik Direktörü José Mourinho, 24/02/2025 tarihinde oynanan Galatasaray - Fenerbahçe derbisi sonrası yaptığı açıklamalarla futbol dünyasında büyük yankı uyandırdı. José Mourinho’nun açıklamalarında; "their bench jumping like monkeys " (Diğer kulübede herkes maymun gibi zıplıyordu)   ifadesi, başta Galatasaray camiası olmak üzere birçok kesim tarafından ırkçı ve aşağılayıcı bir söylem olarak değerlendirilmiştir.

Profesyoneller ve futbolun paydaşları tarafından kullanılan ırkçı söylemler ve ayrımcı ifadeler, sporun ruhuna zarar vermektedir. Bu bağlamda, "maymun" ifadesi, siyahi bireylere yapılsın ya da yapılmasın ciddi bir ayrımcılık ve ırkçılık unsuru taşımaktadır. Bununla beraber hukuki perspektif dikkate alındığında Birleşmiş Milletler (BM) İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi ve Uluslararası Medeni ve Siyasi Haklar Sözleşmesi (ICCPR), her türlü ayrımcılığı yasaklamaktadır. Irk temelli hakaretler, insan haklarının ihlali olarak değerlendirilmektedir.             

José Mourinho’nun kariyeri incelendiğinde, başarılı teknik direktörün dünyanın önde gelen taktisyenlerinden biri olduğu bilinmektedir. Porto ile 2004'te Şampiyonlar Ligi'ni kazandıktan sonra Chelsea, Inter, Real Madrid, Manchester United, Tottenham ve Roma gibi dev kulüpleri çalıştıran Portekizli, Inter ile 2010’da tarihi bir üçleme (Serie A, İtalya Kupası, Şampiyonlar Ligi) yapma başarısında bulunmuştu. Real Madrid'de La Liga rekorları kırıp, Manchester United ile Avrupa Ligi’ni kazanan ve Roma’yla Konferans Ligi şampiyonluğu yaşayan teknik adam, dünyanın önde gelen liglerinde bunca başarılar yaşamasının yanında, daha çok Avrupa’da yankı uyandıran Irkçılık söylemlerine de oldukça aşinadır. Dolayısıyla José Mourinho tarafından basın açıklamasında sarf edilen "Diğer kulübede herkes maymun gibi zıplıyordu"  ifadesinin masum olduğunu savunmak doğru olmayacaktır.

18 Mart 2021 tarihinde Glasgow Rangers  ile Slavia Prague arasında oynanan maçta  Glen Kamara’ya yönelik  söylenen 'monkey' ifadesine UEFA tarafından 10 maç yarışmalardan men cezası verilmiştir[1]. 2 Mart 2022 Real Madrid Atletico Madrid maçında tribünlerden gelen ‘monkey’ tezahüratları doğrudan hangi futbolcuya yönelik söylendiği belli olmasa da eylem disiplin suçu olarak değerlendirilmiş ve tribündeki eylemler sebebiyle Atletico Madrid spor kulübüne 30.000 Euro para cezası verilmiştir[2]. Dolayısıyla maymun ifadesi; futbolda, sporda ve aslında her yerde ırkçı bir söylemdir ve kime söylendiğinden bağımsız kullanılması kabul edilemez.

Türkiye Futbol Federasyonu (TFF)da tıpkı UEFA gibi futbolun fair-play ruhuna ve etik ilkelerine sadık kalınarak oynanmasını sağlamak için çeşitli düzenlemeler yapmaktadır. Bunlardan biri de ırkçılık ve ayrımcılık gibi davranışların cezalandırılmasını öngören Futbol Disiplin Talimatının 42. maddesidir. Bu madde, futbolculardan teknik direktörlere kadar her seviyedeki kulüp çalışanını, ırkçı söylemlerden ve ayrımcı davranışlardan uzak tutmayı amaçlamaktadır. Talimatın ilgili maddesine göre, ırkçılık içeren fiillerde bulunan görevlilere ve diğer kişilere 4 ila 8 müsabakada soyunma odasına ve yedek kulübesine giriş yasağı, veya 30 ila 60 gün arasında hak mahrumiyeti cezası, verilebileceği düzenlenmiştir.

José Mourinho’nun yaptığı açıklamalar, özellikle Avrupa ve dünya çapında ırkçılıkla mücadele çabaları göz önünde bulundurulduğunda, TFF tarafından ciddi şekilde incelenmesi gereken bir durumdur. TFF’nin ırkçılıkla mücadele konusunda belirlediği yaptırımlar, bu tür söylemleri caydırıcı ve önleyici bir mekanizma olarak işlev görmektedir.                                             

Sonuç itibariyle Fenerbahçe Teknik Direktörü Jose Mourinho’nun maç sonu kullanmış olduğu ifadelerin gri alanda kaldığında dair savunma nitelikli açıklamalar yapılmış olsa da yukarıda detaylı olarak belirtildiği üzere söz konusu ifadenin belirli bir ırka karşı, o ırkı aşağılamak amacı ile kullanıldığı konusunda bilgi sahibi olduğuna tereddüt olmayan teknik direktörün, ifadeyi kasıt olmadan da kullanması mümkün gözükmemektedir.